Naamvalsresten
Het Nederlands heeft vroeger ook nog woordgeslachten en naamvallen gekend. Ze zijn in het Standaardnederlands verdwenen (in enkele dialecten is er nog wel wat van over), maar we gebruiken wel nog steeds allerlei woorden en uitdrukkingen met naamvalsresten erin. Aardig wat zelfs. Een gemiddelde Nederlander kent er enkele honderden die variƫren van alledaags tot formeel taalgebruik. De volgende alledaagse groeten zijn voorbeelden:- goedendag
- goedenavond
- goedemorgen
- goedemiddag
- goedenacht
De genitiefvormen der en des begrijpen we ook nog, zoals "in naam der Koningin" of "de dag des oordeels". Ook de 's in "'s morgens" is eigenlijk een afgekorte vorm van des.
In onderstaande lijst is een aantal veelvoorkomende uitdrukkingen opgesomd. Enkele lastige letters zijn vet gedrukt. Ten en ter zijn samengesmolten vormen van te (of tot) en een lidwoord (den of der).
- alledaags
- aan den lijve ondervinden
- bij dezen (bijna iedereen schrijft het verkeerd als "bij deze")
- destijds/toentertijd
- in den beginne
- in der minne schikken
- in groten getale
- met voorbedachten rade
- mijns inziens
- op den duur
- te allen tijde
- tegelijkertijd
- te midden van
- ten behoeve van
- ten dode opgeschreven
- ten einde raad
- ten gevolge van
- ten langen leste
- ten overvloede
- ten teken
- ten tijde van
- ter dood veroordelen
- ter harte nemen
- ter land/zee
- ter sprake brengen
- ter wereld komen
- uit den boze
- zich van den domme houden
Nederlandse Taalunie en Onze Taal
zijn grotere lijsten te vinden.
Laatste update van deze pagina: 12-03-2018