Leestekens
Met het gebruik van trema's (eigenlijk een diacritisch teken), streepjes en apostroffen is lekker gehusseld in de laatste twee nieuwe spellingen. In 1995 werd er wat veranderd en in 2005 opnieuw. Hierbij een poging enig overzicht te verschaffen.Klinkerbotsingen
Vóór de nieuwe spelling van 1995 werden er altijd trema's gebruikt in geval van klinkerbotsingen, om aan te geven dat de klinker los van die ervoor moet worden uitgesproken. Je schreef bijv. theeëi, naäpen, reünie en geëerd.Sinds 1995 hangt het echter af van waar de botsing optreedt. Is het midden in een woord, zoals bij reünie en geëerd, dan gebruik je nog altijd trema's. Is het echter tussen delen van een samenstelling, dan gebruik je nu een streepje: thee-ei, na-apen.
Meervouds- en bezits-s
Het basisgebruik van apostroffen is altijd hetzelfde geweest. In 1995 werden er alleen enkele aanvullende regels geïntroduceerd.Bij een meervouds- of bezits-s kan het (net als bij klinkerbotsingen) zijn dat je het woord verkeerd zou uitspreken als je die s er direct aan vastplakt. In die gevallen gebruik je een apostrof: menu's, dia's. Dit is niet noodzakelijk altijd na een klinker nodig: cadeaus en Annes koffer (de koffer van Anne) spreek je nog altijd goed uit.
Een extra regel is dat je ook een apostrof gebruikt na een y als die een i-klank heeft. Zo schrijf je baby's en comedy's, maar ook essays en displays. In dezelfde gevallen gebruik je ook in de verkleinvorm een apostrof: baby'tje, maar displaytje.
Er zijn in het apostrofgebruik wat verschillen met het Engels op te merken. In het Nederlands maakt het niet uit wat voor functie de s heeft. Het is puur gebaseerd op de uitspraak van het woord. In het Engels daarentegen is het gebruik gebaseerd op de functie: een meervouds-s komt er altijd direct aan vast en een bezits-s krijgt altijd een apostrof. Zo schrijf je in het Engels menus en Anne's suitcase. Verder worden de meervoudsvormen van baby en comedy in het Engels natuurlijk als babies en comedies gespeld.
Zie ook mijn pagina over de apostrof in het Engels.
Afleidingen van afkortingen
Om de regels van 2005 te begrijpen, moet er onderscheid gemaakt worden tussen initiaalwoorden en letterwoorden. Een initiaalwoord is een afkorting die je uitspreekt als losse letters, zoals vwo en gsm. Een letterwoord is een afkorting die je uitspreekt alsof het een gewoon woord is, zoals mavo en havo.In de spelling van 1995 werd er geen onderscheid gemaakt en maakte je afleidingen (zoals een meervouds- of verkleinvorm) altijd met een apostrof: gsm's, gsm'etje, cd's, tv'loos, hbo'er. Sinds 2005 vorm je afleidingen van letterwoorden echter (indien nodig) met een trema, zoals in het schema hieronder weergegeven:
Sinds 1995 | Sinds 2005 | |
---|---|---|
initiaalwoorden | vwo'er, gsm's | vwo'er, gsm's (onveranderd) |
letterwoorden | mavo'er, havo'er | mavoër, havoër |
Laatste update van deze pagina: 12-06-2010