Samenstellingen

Een fout die hoe langer hoe meer gemaakt lijkt te worden, is het spellen van samenstellingen als meerdere woorden. Wellicht komt het door invloed vanuit het Engels of misschien is het simpelweg het langzaam wegkwijnen van enig taalgevoel. Ik vind het er in ieder geval, zacht gezegd, vrij knullig uitzien.

Om een snel overzicht te krijgen van wat goed en fout is:
Niet: Maar:
het koffie kopje het koffiekopje
het markt segment het marktsegment
het gsm toestel het gsm-toestel
de 1 GHz processor de 1GHz-processor
het grote stedenbeleid het grotestedenbeleid
Een samenstelling is een combinatie van eenvoudigere woorden om samen een ingewikkelder idee uit te drukken. In het Nederlands kunnen we in principe oneindig lange woorden creëren door al bestaande woorden aan elkaar te breien. Daarbij ben ik in deze verhandeling/klaagrede voornamelijk geïnteresseerd in samengestelde zelfstandige naamwoorden, zoals de voorbeelden hierboven. Kenmerkend voor dergelijke samenstellingen is dat de volgorde van de onderdelen geheel omkeert als je wilt uitleggen wat het nou eigenlijk betekent. Zo is een koffiekopje een kopje voor koffie en marktsegment een segment van de markt. De kern komt altijd achteraan in de samenstelling, terwijl de rest ervoor meer detail geeft.

Alle samenstellingen horen als één woord te worden gespeld. Het doet er niet toe hoe lang het woord is of uit hoeveel delen het bestaat. Ook eindgebruikersovereenkomst en noodstroomvoorziening horen spatieloos.

Lastigere gevallen

Is het eerste deel van het woord een afkorting, voeg dan een streepje toe: gsm-telefoon, hbo-opleiding. Dergelijke gevallen zijn 1GHz-processor en 21"-monitor. Daarbij moet ook de spatie tussen het getal en de eenheid eraan geloven, wederom om er één woord van te maken.

Gebruik je een Engels begrip binnenin in een samenstelling, dan verandert dat ook niks: voicemailinstallatie en back-upapplicatie zijn ook één woord. Alleen wanneer je een Engels begrip letterlijk aanhaalt en niet combineert met Nederlandse delen (ook wel gelegenheidsontlening genoemd), kun je de Engelse spelling aanhouden. Een voorbeeld is "data processing". Wat wel vervelend is, is dat sommige van dergelijke begrippen volgens de officiële spelling blijkbaar ingeburgerd gevonden worden en daarom maar Nederlandser gespeld moeten worden. Voorbeelden daarvan zijn businessclass en sciencefiction, wat in het Engels resp. als business class en science fiction gespeld wordt.

Soms wordt ook een bijvoeglijk naamwoord opgenomen binnen de samenstelling. Voorbeelden zijn moeilijkewoordenlijst en grotestedenbeleid. Hierbij wordt moeilijke/grote niet los voor de rest geschreven, omdat het dan zou slaan op het geheel erachter (een woordenlijst die moeilijk is cq. een stedenbeleid dat groot is), i.p.v. op het tweede deel van de samenstelling. Een ander geval vormen woorden die simpelweg door veelvuldig gebruikt aan elkaar zijn gegroeid. Enkele voorbeelden zijn:
  • nieuwjaar
  • groothandel
  • hogeschool
  • armelui
  • sterkedrank
  • rodekool


Laatste update van deze pagina: 13-09-2022